Chỗ tôi sống có một gã nghiện. Cuộc đời gã kể ra cũng có cái truyền kì. Hồi còn trẻ, thanh niên sức dài vai rộng gã đã lăn lộn đủ nghề kiếm sống. Gã đi đập đá, đào than, buôn muối,... Thời mà gã làm như trâu điên ấy, ai cũng ngưỡng mộ gã. Gã có của ăn của để, có nhà to nhất nhì làng trên xóm dưới. Có điều, gã thiếu một cô vợ. Rồi đến lúc gã sắp được cho là ế, gã lấy vợ. Vợ gã tuy không đẹp nhưng được cái đảm đang, nhà thị ở cách nhà gã hai thôn. Lấy gã âu cũng là do thị may mắn. Thị cũng đã quá lứa nhỡ thì. 

  Thị và hắn có với nhau được đứa con đầu lòng, gã đi làm ăn xa. Ở cái thời buổi kinh tế thay đổi chóng mặt này đâu ai cần người lao động chân tay mà không có tay nghề mấy đâu. Gã xuất cảnh đi lậu sang Trung Quốc. Ở đấy, gã nghiện. 

  Gã trở về quê với một thân xác tàn tạ, gầy gò ốm yếu và căn bệnh mang tên ma túy. Gã lúc này lại trở thành Chí Phèo của cái làng này. Gã rượu chè bê bết, ăn vật nằm vờ hết nơi này đến nơi khác. Gã làm những công việc bẩn thỉu để kiếm tiền mua thuốc phiện. Gã còn không xứng đáng làm Chí Phèo. 

 Vợ con gã bị đánh đập. Nếu vợ gã trước kia được mọi người đồn là ăn sung mặc sướng, ăn trắng mặc trơn thì nay lại là khổ sở cùng cực, nhục nhã trong bần hàn. 

  Ít lâu sau khi gã trở về. Vợ gã sinh thêm đứa con trai nữa. Một nhà bốn người cứ ngỡ là đầm ấm nhưng không. Một mình vợ gã đương ở cữ nhưng phải chèo chống nuôi bốn miệng ăn. Nếu gã biết điều mà an phận nằm nhà như ông Tú thì thị đã bớt khổ. Gã mặc kệ vợ đang ở cữ, vẫn đi lê lết uống rượu, trộm cắp, cờ bạc, thuốc phiện,... Gã còn đem hết tài sản trong nhà đi cầm cố lấy tiền mua thuốc, đến tiền mua sữa cho con hắn cũng không từ. Lắm lúc lên cơn nghiện, gã như phát điên lên, gã đánh thị, gã đuổi thị đi, gã lăng mạ thị. Thị cũng vì con thơ mà chịu đựng gã, mặc những vết thương bầm tím chằng chịt trên cơ thể. Đấy là thị của lúc trước. Giờ thị đã khác rồi. Thị không chịu đựng được cảnh lăng mạ, sỉ vả, làm việc như trâu cày cho gã lấy tiền ăn chơi nữa. Thị bỏ đi. Thị đi thật rồi. Thị để lại đứa con chưa tròn một tuổi và thằng con lớn lên hai lại cho gã. 

 Gã như phát cuồng lên đi tìm thị nhưng kẻ đi trốn đâu muốn được tìm ra. Gã đâu tìm được thị.

[...]

 Gã cai nghiện ma túy, một mình gã nuôi hai đứa con thơ. Con gã lớn lên một chút, gã lại nghiện. Gã nghiện rượu nặng. Hôm nào có rượu gã yên lặng lắm. Khi hết tiền mua rượu, gã đánh đập con của gã, gã bắt con gã mua rượu cho gã. Mà đứa trẻ ấy thì lấy đâu ra tiền mà mua rượu. Không mua rượu cho gã thì sẽ bị đánh. Con của gã đi ăn trộm. Cả làng căm ghét bố con nhà gã.

[...]

Con trai lớn của gã năm nay cũng ngót nghét hai mươi. Ở cái tuổi mà nếu không học cao học thì cũng đã lăn lộn xã hội kiếm miếng cơm manh áo thì con gã lại đi ăn cướp, ăn trộm... Con trai gã nghiện. Gã và cả đứa con trai lớn đều nghiện. Đêm đêm, hàng xóm có thể nghe thấy tiếng chửi bới, đánh đập phía bên nhà của gã, không biết rõ là ai đánh ai nữa. Căn nhà trước kia to nhất nhì làng trên xóm dưới nay chỉ còn lại túp lều lụp xụp. Phần vì gã dỡ nhà mang bán, phần vì thời thế đổi thay, đa phần mọi người đều đã xây nhà cao cửa rộng, đã qua cái thời lấp ló mái ngói đỏ tươi, chỉ có nhà gã vẫn lụp xụp căn nhà mái ngói ba gian nằm lọt thỏm trong ngõ sâu.

Hôm đó, gã nhận được tin dữ, con trai gã đã chết, chết vì bị đánh. Con trai gã bị đánh cũng nhiều nhưng lần này là bị đánh chết. Con trai kẻ ăn trộm và bị phát hiện. Trong đêm bị dân làng đánh chết, vất xác ra rìa bờ sông.

Gã như hoá bạc đầu sau một đêm. Gã im lặng không nói. Gã chỉ ngồi một góc trong đám tang lạnh lẽo của con trai gã. Người em thì đi trốn nợ không về tham dự đám tang. Bọn cho vay nặng lãi đến đòi tiền, hất đổ bàn ghế, khách khứa vốn ít ỏi đếm trên đầu ngón tay này chẳng còn lấy ai. Từ ngày con gã mất, gã như người câm, không nói.

 Gã vẫn nghiện rượu nhưng không còn chơi ma túy nữa.

[...]

Đứa con trai út của gã đi ăn trộm ăn cắp khắp nơi. Chính người bác sát vách gần nhà tống hắn vào trại cải tạo. Hắn lớn lên trong đấy. Hắn bị đánh gãy chân tưởng như tàn phế cũng ở trong đó.

  Hắn ra vào trại cải tạo như trở về nhà. Lên hai mươi, hắn vào tù, người tống hắn vào không ai khác ngoài lão già nhà hắn. 

  Ra tù, hắn nghiện. Cái nghiện đã ăn sâu vào dòng máu nhà hắn. Hắn lại chở thành cái con quỷ của làng. Chẳng bao lâu sau khi ra tù, hắn lại vào.

 Hắn cứ ra vào thường xuyên như thế. Mỗi lần ra tù người lớn thường hay dặn dò lũ trẻ con trong nhà: "Thằng con ông C đã ra tù rồi đấy. Ở nhà thì khoá cổng vào. Không tiếp".

 Con của gã lại vào tù. Gã giờ đâu còn trẻ khỏe nữa. Cái già yếu, nghèo đói bâu lấy gã. Ở cái tuổi mà phải được con cháu phụng dưỡng thì gã lăn lội với từng nghìn một, chạy cơm từng bữa.

 Đến cuối đời, liệu có ai ở bên cạnh gã? Liệu con trai gã sẽ ra sao? Không ai có thể đoán trước hay định đoạt cho cha con nhà gã được. Liệu, nếu gã không nghiện ngập thì gã sẽ có cuộc sống khấm khá, tốt đẹp hơn không? Tôi nghĩ là sẽ có. Ôi cái cám dỗ ma mị của thứ nghiện ngập vùi lấp cuộc đời mà tương lai của gã, của con gã. Liệu, khi nhắm mắt xuôi tay gã còn lại gì?